Zbornik Odseka za pedagogiju

Stavovi direktora i stručnih saradnika o indikatorima kvaliteta rada predškolske ustanove

Nataša Cvijanović — 2025-11-05

Istraživanje pruža uvid u to kako direktori i stručni saradnici vide svoju profesionalnu ulogu u procesu obezbjeđivanja kvaliteta rada predškolske ustanove. Cilj istraživanja bio je utvrditi stavove direktora i stručnih saradnika o mogućnostima unapređivanja predškolskog vaspitanja i obrazovanja, kakav je odnos između tih stavova i postoje li razlike među njima. Tom prilikom ispitano je 70 direktora i 32 stručnih saradnika iz 70 predškolskih ustanova iz Republike Srpske u BiH.

Rezultati kazuju da i direktori i stručni saradnici imaju slične stavove o unapređenju vaspitno-obrazovnog procesa u predškolskim ustanovama. Ipak postoje određene razlike u stavovima koji se odnose na stručno usavršavanje, partnerstvo roditelјa sa predškolskom ustanovom kao i na opremlјenost predškolske ustanove. Mjesto zaposlenja korespondira sa najviše varijabli o stavovima i mjerama za unapređenje, dok godine života zaposlenih nisu pokazale značajnost rezultata.

I direktori i stručni saradnici prepoznali su važnost partnerskog odnosa sa porodicom i lokalnom zajednicom, te razvoja programa za roditelјe. Kreatori obrazovnih politika prilikom kreiranja budžeta treba da uzmu u obzir preusmjeravanje viškova za finansiranje predškolskog vaspitanja i obrazovanja.

Nalazi signaliziraju pravce daljeg djelovanja kroz unapređenje sistema vrednovanja kvaliteta u predškolskim ustanovama u područjima rada kao što su upravljanje i rukovođenje, partnerstvo sa porodicom i zajednicom, kao i kreiranje stimulativnog okruženja.

Pristupi školskoj disciplini u pedagoškim koncepcijama sa početka 20. veka

Jelena Petrović — 2025-11-05

Savremena škola ima odgovoran zadatak da postavi okvire discipline koji neće ograničavati slobodu deteta i koji će omogućiti demokratsku komunikaciju, individualizaciju, fleksibilnost i efikasno ostvarivanje vaspitno-obrazovnih zadataka. U ovom radu analiziraju se pristupi školskoj disciplini u pedagoškim koncepcijama sa početka 20. veka jer se u tom periodu postavljaju temelji ovakvom pristupu disciplini. Osnovni cilj rada je da prikaže kako predstavnici pedagoških koncepcija sa početka 20. veka koji pripadaju romantičarskim i progresivističkim orijentacijama, shvataju problem školske discipline. Oni pronalaze mogućnosti za integraciju discipline u nastavni proces ne posmatrajući je kao spoljašnje sredstvo za omogućavanje njene realizacije. Osnovu za ostvarenje takve školske discipline vide u razvijanju odgovornosti, unutrašnje motivacije, mogućnosti slobodnog izbora i samodiscipline. Za analizu su izabrane, sa jedne strane, koncepcija slobodnog vaspitanja Lava Tolstoja i slobodna škola Samerhil, koje se oslanjaju na negovanje koncepta slobode, a sa druge Montesori metod i Daltonski plan, obrazovni modeli koji se oslanjaju na koncept autonomije u vaspitanju. Samodisciplina se izdvojila kao najpoželjniji oblik discipline i najčešći ishod rada u alternativnim školama zasnovanim na analiziranim koncepcijama u ovom radu.

Školska klima iz perspektive srednjoškolaca: ispitivanje razlike prema polu učenika i tipu srednje škole

Dejan Đorđić — 2025-11-05

Ideja da svaka škola ima svoj etos nije nova, a istraživanja dosledno pokazuju da su aspekti školske klime povezani sa različitim ishodima kod učenika i nastavnika. Cilj ovog rada je bio da se ispitaju razlike u percepciji školske klime u zavisnosti od pola i tipa srednje škole koju učenici pohađaju. Uzorak je činilo 1524 učenika srednjih škola, a podaci su prikupljeni Delaver skalom školske klime. Rezultati su pokazali da devojčice imaju pozitivniju percepciju svih dimenzija školske klime, osim prisustva vršnjačkog nasilja o kojem dečaci izveštavaju da se češće dešava u školi. U odnosu na tip škole, učenici koji pohađaju srednje stručne škole bolje procenjuju većinu aspekata školske klime, osim dimenzija odnos učenik–učenik i sigurnost, na kojima su više skorove imali učenici iz gimnazija. Dobijeni su efekti interakcije pola i tipa škole na opažanje pojedinih dimenzija školske klime. Rezultati istraživanja su donekle konzistentni sa ranijim nalazima, ali je potrebno detaljnije ispitivanje određenih medijatorskih ili moderatorskih efekata.

Teorija kognitivnog opterećenja i interpretativni test-zadatak: psihološke, didaktičke i dokimološke prilike u visokoškolskoj nastavi

Merima Muslić — 2025-11-05

Postizanje i/ili unapređenje kvaliteta u nastavi stalni je imperativ svakog naučnika koji izučava nastavu, ali i svakog praktičara u nastavnom procesu. Od kvaliteta nastavnog procesa zavisi ne samo uspešnost ostvarivanja ishoda učenja, nego i vrlo važne kontekstualne varijable, u prvom redu motivacija studenata za učenje uopšte. Cilj ovog rada je da se afirmiše interpretativni test-zadatak u visokoškolskoj nastavi, uz primere zadataka i smernice za unapređenje nastavnog procesa u svetlu teorije kognitivnog opterećenja, te da se ispitaju iskustva učenja u primeni interpretativnog test-zadatka. Najpre je urađena odvojena analiza konstruisanih interpretativnih test-zadataka i teorije kognitivnog opterećenja, bliskih, ali ipak konstrukata iz različitih naučnih domena (didaktike i kognitivne psihologije). Nakon toga, prikazane su refleksije na iskustva učenja uz primenu interpretativnog test-zadatka. Uzorak istražavanja činio je konstruisani materijal za učenje i vrednovanje postignuća te 200 ispitanika koji su dali svoje refleksije na iskustvo učenja uz primenu interpretativnog test-zadatka. Rezultati istraživanja potvrđuju didaktičku vrednost konstruisanog materijala, ukazuju na pozitivni doživljaj i ukupno iskustvo učenja, povećanu motivaciju te afirmišu korištenje interpretativnog test-zadatka u visokoškolskoj nastavi kao metodički iskorak i u dokimološkim procesima. U zaključku je ponuđen pregled konceptualnih preklapanja i mogućnosti nadograđivanja ovih konstrukata na osnovu saznanja do kojih smo došli.

Dizajnersko razmišljanje i instrukcioni dizajn u formalnom obrazovanju

Nikolina Zobenica — 2025-11-05

Dizajnersko razmišljanje (Design Thinking) predstavlja jedan od popularnih i raširenih koncepata koji se pojavljuju u različitim delatnostima današnjice (u umetnosti kao urbani i modni dizajn, u poslovanju kao dizajn proizvoda i/ili usluge, u IT sektoru kao veb-dizajn), u nauci (dizajn istraživanja) i obrazovanju (dizajn kurikuluma, instrukcioni dizajn). Dizajnersko razmišljanje je nastalo kao odgovor na stalne i brze promene na globalnom tržištu koje donose nove probleme uz zahtev za njihovim originalnim rešenjem. U ovom preglednom radu predstavljaju se sistematično koncept, odlike i kognitivni elementi dizajnerskog razmišljanja, s posebnim težištem na instrukcionom dizajnu. Cilj je da se istaknu značaj i mogućnosti njihove implementacije u formalnom obrazovanju, pre svega u okviru problemske i projektne nastave. Iako integracija dizajnerskog razmišljanja i instrukcionog dizajna predstavlja inkrementalnu inovaciju, ona pokazuje spremnost i sposobnost institucija da se prilagode zahtevima tržišta rada i svojih „korisnika“ (učenika, studenata, roditelja) kako bi sačuvale ne samo kvalitet, već i opstanak (formalnog) obrazovanja.

Angažovanje mladih i rezilijentnost

Dušica Stojadinović — 2025-11-05

Rezilijentnost je prepoznata kao ključni faktor psihološke dobrobiti i pozitivnog razvoja mladih. Shodno tome, istraživanje varijabli koje doprinose poboljšanju rezilijentnosti privlači značajnu pažnju. Ovo istraživanje ispituje korelaciju između nivoa angažovanja mladih i rezilijentnosti, kao i razlike u svakom od konstrukata u odnosu na ispitivane socio-demografske karakteristike. Uzorak je obuhvatio 200 ispitanika starosti 19 do 29 godina. Rezultati su pokazali da je ukupni nivo angažovanja među ispitanicima bio umeren. Nisu primećene statistički značajne razlike u angažovanju mladih u odnosu na pol, finansijski status ili druge ispitivane socio-demografske karakteristike. Kada je u pitanju rezilijentnosti mladih, utvrđene su statistički značajne razlike u odnosu na pol, procenjenu finansijsku situaciju i status zaposlenja. Utvrđena je značajna umerena pozitivna korelacija između angažovanja mladih i rezilijentnosti, što sugeriše da je povećano angažovanje povezano sa većom rezilijentnošću među mladima. Implikacije ovog istraživanja ukazuju na značaj osmišljavanja sveobuhvatnih intervencija zasnovanih na aktivnostima koje poboljšavaju rezilijentnost i promovišu opšte blagostanje mladih. Takođe ističe važnost sistema podrške na više nivoa koji obuhvataju porodicu, školu i učešće zajednice u negovanju rezilijentnosti mladih.

Obrazovna iskustva i rodna socijalizacija: stavovi mladih prema rodnim ulogama

Gorana Vojčić — 2025-11-05

Polazeći od pretpostavke da obrazovanje ima potencijal da svojim delovanjem doprinese ostvarivanju rodno ravnopravnijeg društva, ovaj rad nastoji da na osnovu pregleda postojeće literature i rezultata sprovedenog istraživanja sagleda relacije obrazovnih iskustava učenika i njihovih stavova prema rodnim ulogama. Ciljevi sprovedenog istraživanja usmereni su na ispitivanje percepcije mladih o zastupljenosti rodnih sadržaja i njihovih iskustava rodno (ne)ravnopravnog tretmana u obrazovanju, kao i na ispitivanje povezanosti stavova prema rodnim ulogama sa ovim varijablama. U istraživanju je učestvovalo 211 učenika trećeg i četvrtog razreda srednjih škola u Srbiji. Primenjena su tri instrumenta u formi skale Likertovog tipa. Rezultati su ukazali da rodni sadržaji još uvek nisu u dovoljnoj meri zastupljeni u obrazovanju. Takođe, procenat mladih koji izveštava o rodno neravnopravnom tretmanu nije zanemarljiv, pri čemu je utvrđeno i postojanje rodnih razlika u različitim oblicima rodno neravnopravnog tretmana kojima su mladi izloženi. Sa druge strane, nije potvrđena statistički značajna povezanost između stavova mladih prema rodnim ulogama i zastupljenosti rodnih sadržaja, niti između stavova i doživljenih iskustava rodno (ne)ravnopravnog tretmana. Ovakvi nalazi ukazuju na potrebu za uvođenjem promena u različitim aspektima obrazovanja koje će omogućiti integrisanje rodne perspektive u obrazovni proces.